ဂ်ာနယ္လစ္နဲ႔က်င့္၀တ္(၆)၊ သတင္းယူျခင္းေနာက္ကြယ္က အေၾကာင္းတရားမ်ား

ဇူလိုင္လ ၈ ရက္ေန႔က ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ Aix-en-Provence တြင္ က်င္းပသည့္ စီးပြားေရးဖိုရမ္မႇ ထြက္လာေသာ အီတလီ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ မာရီယိုမြန္တီကို ဂ်ာနယ္လစ္မ်ားက ၀ိုင္း၀န္းေမးျမန္းေနစဥ္

အင္တာဗ်ဴးရာမႇာ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြဟာ အရြယ္မေရာက္ေသးသူေတြကို အရြယ္ေရာက္ၿပီးသူေတြနဲ႔ တစ္တန္းတစ္စားထဲထား ဆက္ဆံသင့္သလား။ သတင္းရေရးအတြက္ အရြယ္မေရာက္ေသးသူရဲ႕ အကူအညီကို ယူသင့္သလား။

သတင္းရင္းျမစ္ကို အလစ္အငိုက္ဖမ္း၊ အတင္းအက်ပ္ေမးတာမ်ဳိး လုပ္တာကေရာ သင့္ေတာ္ရဲ႕လား။

သတင္းရင္းျမစ္ကို ပိုက္ဆံေပးတာဟာ ေရာက်င့္၀တ္နဲ႔ ညီရဲ႕လား။ သတင္းရင္းျမစ္ဆီက လာဘ္ယူမႈ မဟုတ္တဲ့ သြယ္၀ိုက္တဲ့ အခြင့္အေရး၊ လက္ေဆာင္သေဘာမ်ဳိး ရယူမႈကေရာ ။ သတင္းနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ကိစၥ တစ္စံုတစ္ရာဆိုရင္ေရာ။

ဒီကိစၥေတြအတြက္ ဂ်ာနယ္လစ္နဲ႔က်င့္၀တ္ အခန္း(၂) အျဖစ္ေရးခဲ့တဲ့ သတင္းရင္းျမစ္နဲ႔ရင္ဆုိင္ျခင္းရဲ႕ အဆက္အျဖစ္ သတင္းယူျခင္း ေနာက္ကြယ္က အေၾကာင္းတရားေတြကို ေရးျဖစ္တာပါ။

အရြယ္မေရာက္ေသးသူႏႇင့္ အင္တာဗ်ဴး

လူႀကီးေတြေတာင္မႇ မီဒီယာနဲ႔ ရင္ဆုိင္ဖုိ႔အတြက္ အသင့္မျဖစ္တတ္ၾကေတာ့ အရြယ္မေရာက္ေသးသူေတြ၊ ကေလးသူငယ္ေတြအတြက္ဆိုရင္ ပိုၿပီးကာကြယ္ေပးဖုိ႔ မသင့္ဘူးလားဆိုတာ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္လာပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံမ်ားမႇာေတာ့ ဒီအတြက္ ကာကြယ္ေပးမႈေတြ ရႇိပါတယ္။ ၿဗိတိန္မႇာဆိုရင္ အသက္ ၁၈ ႏႇစ္မျပည့္ေသးသူ တစ္ဦးဟာ တရား႐ံုးမႇာ တရားခံအျဖစ္ စြပ္စြဲခံရသည္ျဖစ္ေစ၊ သက္ေသအျဖစ္ ထြက္ဆိုရသည္ျဖစ္ေစ အဲဒီ့သူကို အမည္မေဖာ္ဖုိ႔ ဥပေဒေၾကာင္းအရေရာ၊ Press Complaint Commission (PCC) ကပါ တားျမစ္ထားပါတယ္။ အဲဒီလို မႈခင္းကိစၥေတြမႇာ ဏဃဃ က အရြယ္မေရာက္ေသးသူဆုိရင္ အမည္မေဖာ္ဖုိ႔တင္မကဘဲ သူဘယ္သူလည္း ပတ္၀န္းက်င္က သိသြားႏုိင္တဲ့ ဆံပင္ပံုစံမ်ဳိး၊ ၀တ္စားပံု မ်ဳိးကိုပါ ဓာတ္ပံုထဲမႇာ မထင္ရႇားေစဖုိ႔ သတိျပဳသင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ထင္ရႇားတဲ့မိဘေတြရဲ႕ အရြယ္ မေရာက္ေသးသူ သား၊ သမီးဆိုရင္လည္း တစ္ဆက္တည္းပါလာလို႔ ေဖာ္ျပရင္ေတာင္ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပမႈမ်ဳိး မျဖစ္သင့္ဘူးလုိ႔ ဆုိၾကပါတယ္။ အမ်ားျပည္သူနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ကိစၥဆိုရင္ေတာင္ အဲဒီလိုမိဘမ်ားရဲ႕ ရင္ေသြး ေတြအေပၚမႇာ မလိုလားအပ္တဲ့ အႏၲရာယ္မ်ဳိးမျဖစ္ေစဖို့ ေသေသခ်ာ ခ်ာစဥ္းစားသင့္တယ္ဆုိ  ပါတယ္။

ဥပမာဆိုရရင္ ေဒးဗစ္ဘက္ခမ္းနဲ႔ ဗစ္တုိးရီးယားဘက္ခမ္းရဲ႕ သားမ်ားအေၾကာင္းဆိုရင္ သူတို႔မိဘမ်ားနဲ႔အတူ တြဲၿပီးေဘာလံုးပြဲ လာၾကည့္တယ္၊ ဘယ္သြားတယ္၊ ဘယ္လာတယ္ဆိုတာ အမ်ားလည္း စိတ္၀င္စားတဲ့ကိစၥျဖစ္ေတာ့ ေဖာ္ျပၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီကေလးေတြ ေက်ာင္းမႇာ ဘယ္လိုေနတယ္၊ စာေတာ္၊ စာညံ့တယ္၊ ရန္ျဖစ္တယ္ဆုိတာမ်ဳိးေတြနဲ႔ ျပန္ေပးဆြဲ ေငြေတာင္းသူေတြ အလြဲသံုးႏိုင္ေလာက္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ဳိးဆိုရင္ေတာ့ မေဖာ္ျပၾကပါဘူး။ အဲဒီလို ေဖာ္ျပမိတဲ့ တက္ဘလြိဳက္ သတင္းစာေတြကိုလည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေ၀ဖန္ၾကသလို  တခ်ဳိ႕ႏုိင္ငံေတြမႇာဆုိရင္ ဥပေဒေၾကာင္းအရပါ ျပႆနာရႇိ လာပါတယ္။

အရြယ္မေရာက္ေသးသူကို မိဘ၊ အုပ္ထိန္းသူ ခြင့္ျပဳခ်က္မရဘဲ အင္တာမဗ်ဴးသင့္ဘူးလို႔လည္း ဆုိၾကပါတယ္။ မလႊဲသာလို႔ ဗ်ဴးခဲ့တယ္ဆုိရင္ေတာင္ မိဘအုပ္ထိန္းသူထံ အေၾကာင္းၾကားတာ၊ ကိုယ့္လိပ္စာကတ္ကိုေပးထားၿပီး ဆက္သြယ္အေၾကာင္းျပန္ဖုိ႔ ေျပာခဲ့တာေလာက္ ေတာ့ လုပ္ရပါမယ္။ ထင္ျမင္ခ်က္ကို ေမးတဲ့ေမးခြန္းေတြမႇာလည္း အရြယ္မေရာက္ေသးသူရဲ႕ ဆင္ျခင္သံုးသပ္ႏုိင္စြမ္းကို ေက်ာ္လြန္တာမ်ဳိးဆုိရင္ မေမးအပ္ပါဘူး။ ဘယ္အဆုိေတာ္ ႀကိဳက္သလဲ၊ ႀကီးလာရင္ ဘာလုပ္မႇာလဲ ဆိုတာေလာက္ကေတာ့ ရပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခ်က္က သတင္းရဖုိ႔အတြက္ကေလးရဲ႕ အကူအညီယူတာကေန အသံုးခ်တဲ့ ကိစၥအထိပါ။ အဲဒါဟာ သေဘာ႐ိုးနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ ဖြင့္ခ်ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ ကိစၥေတြအတြက္ သံုးတာပဲျဖစ္ျဖစ္ မလုပ္သင့္ပါဘူး။

ျခံဳခိုအင္တာဗ်ဴး၊ တံခါး၀အင္တာဗ်ဴး

ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္တယ္၊ မဟုတ္တာလုပ္ထားတယ္လို႔ စြပ္စြဲခံထားရသူ၊ ယူဆရသူေတြကို  ဂ်ာနယ္လစ္ေတြက ျခံဳခိုအင္တာဗ်ဴး ေခၚရမဲ့ အလစ္ေစာင့္ၿပီး ေမးတာလုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ေျဖဖုိ႔ခက္တဲ့ အငိုက္ဖမ္းေမးခြန္းေတြနဲ႔ သတင္းရင္းျမစ္ကို ရင္ဆိုင္တာမ်ဳိးက ၾကည့္ ေတာ့ လုပ္ရပါမယ္။ အနည္းဆံုး သတင္းေထာက္ ႏႇစ္ေယာက္ေတာ့ ပါဖို့လုိပါမယ္။ တျခားမရႇိပါဘူး။အ႐ိုက္ခံရမႇာ စိုးလုိ့ပါ။
ထင္ရႇားသူ၊ ေျပာပိုင္ခြင့္ရႇိသူ၊ တာ၀န္ရႇိသူကိုပဲ အိမ္တံခါး၀၊ ေလႇကား၀က ေစာင့္ေမးတာမ်ဳိးက သတိထားရပါမယ္။ ပိုင္နက္က်ဴးေက်ာ္မႈ မျဖစ္ေစဖုိ႔၊ ကိုယ္ေရးလံုျခံဳမႈကို ေႏႇာင့္ယႇက္ ေစာ္ကားတာမ်ဳိးမျဖစ္ေစဖို႔ သတိထားရပါမယ္။ မေျဖဘူးဆုိရင္ အတင္းအက်ပ္ လိုက္လုပ္ဖုိ႔ မသင့္ပါဘူး။

သတင္းရင္းျမစ္ကို ပိုက္ဆံေပးသင့္သလား

တက္ဘလြိဳက္ သတင္းစာေတြကေတာ့ အဲဒါမ်ဳိးမၾကာခဏဆိုသလိုပဲ လုပ္တတ္ပါတယ္။ ပင္မေရစီးေၾကာင္းက သတင္းစာႀကီးေတြကိုယ္တုိင္လည္း သတင္းေပးေတြကို ေငြေပးတာမ်ဳိး ရႇိတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့အဲဒါဟာ ေငြေပးၿပီး သတင္းကို လက္၀ါးႀကီးအုပ္တာ၊ သတင္းရင္းျမစ္က ေငြရခ်င္လုိ႔ လုပ္ၾကံခ်ဲ႕ကားၿပီး ေျပာတာမ်ဳိးျဖစ္သြားႏုိင္တာမို႔ သတိထားရမဲ့ ကိစၥျဖစ္သလို အေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး က်င့္၀တ္နဲ႔ ညီ၊ မညီဆိုတာ အျငင္းပြားစရာေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ 

က်င့္၀တ္ပိုင္းအရ ရာဇ၀တ္မႈနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ကိစၥေတြမႇာ သက္ေသေတြ၊ စြပ္စြဲခံရသူေတြကို ေငြေပးၿပီး သတင္းယူတာကေတာ့ က်င့္၀တ္နဲ႔ မညီဘူးလို႔ ဂ်ာနယ္လစ္ အဖြဲ႔အစည္းေတြက အထင္အရႇား ဆိုၾကပါတယ္။ တရားစီရင္ေရးကို အေႏႇာင့္အယႇက္ျဖစ္ေစတဲ့ သေဘာမ်ဳိး သက္ေရာက္ မႇာစိုးတာက အဓိကအခ်က္ပါ။ အမႈအေၾကာင္းအရာအေပၚ မေလ်ာ္ၾသဇာ မသက္ေရာက္ေတာ့၊ လမ္းမလြဲေစေတာ့သလို၊ အမ်ားျပည္သူအက်ဳိး စီးပြားနဲ႔ဆိုင္တယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္ႏုိင္တဲ့ ကိစၥဆိုရင္ေတာ့ အျပစ္မရႇိဘူးလို႔ ဆံုးျဖတ္ၾကပါတယ္။

လက္ေဆာင္ေပး၊ အခြင့္အေရးေပးရင္ အေကာင္းေရးေပးတယ္ဆိုတာကေတာ့ လံုး၀ကို က်င့္၀တ္နဲ႔မညီသလို စာဖတ္ပရိသတ္လည္း ေစာ္ကားရာေရာက္၊ ကိုယ့္သတင္းမီဒီယာကိုသာမက မီဒီယာေလာကကိုပါ အထင္အျမင္ေသးစရာ ျဖစ္ေစတဲ့ကိစၥပါ

သတင္းရင္းျမစ္ဆီက ပံ့ပိုးမႈ

သတင္းရင္းျမစ္ဆီက လာဘ္ယူတာကေတာ့ ဘယ္လိုမႇက်င့္၀တ္နဲ႔ မညီတာေသခ်ာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တခ်ဳိ႕ကိစၥေတြက ႐ႈပ္ေထြးပါတယ္။ ႐ႈပ္တဲ့ႏႇစ္ခ်က္ရႇိပါတယ္။ ပထမက junket လို႔ ေခၚတဲ့ လက္ေဆာင္ သေဘာမ်ဳိး ပိုက္ဆံမယူဘဲ အခမဲ့ ေပးတဲ့ ကုန္ပစၥည္း၊ ဒါမမဟုတ္ ၀န္ေဆာင္မႈကို ယူတာပါ။ ေနာက္တစ္ခ်က္က freebie လို႔ေခၚတဲ့ ကိစၥတစ္ခုကို ပ႐ိုမိုးရႇင္းလုပ္ဖုိ႔ ေပးတဲ့စရိတ္ ၿငိမ္းခရီးစဥ္မ်ဳိးပါ။ ျပည္ပခရီးစဥ္ အခမဲ့၊ ဟိုတယ္အခမဲ့၊ စာအုပ္အခမဲ့၊ ႐ုပ္ရႇင္လက္မႇတ္ အခမဲ့ဆိုတာမ်ဳိးပါ။

အဲဒီမႇာ ဘယ္လိုဆုိရင္က်င့္၀တ္အရ မသင့္ေတာ္ဘူးလို႔ ေျပာႏုိင္မလဲဆိုတာက ရႇင္းရမဲ့အခ်က္ပါ။ ၿဗိတိန္က ထင္ရႇားတဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္ဂြၽန္၀ီလ္ဆင္ေျပာတ့ဲ အခ်က္ကေတာ့ Freebie ဓေလ့မႇာ သတိျပဳရမဲ့အခ်က္ပါ။
''အခ်ိန္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမႇာေတာ့ ဒါက အႏၲရာယ္မရႇိသလိုပါပဲ။ တစ္ခါတရံမႇာေတာ့ အယ္ဒီတာရဲ႕ ေ၀ဖန္သံုးသပ္ႏုိင္စြမ္းကို ေလ်ာ့လ်ဲေစတာေၾကာင့္ အမ်ားျပည္သူအက်ဳိးကို ထိခုိက္လာႏုိင္ပါတယ္။ သင့္ေတာ္တဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္ရပ္တည္မႈကေတာ့ ဘယ္လိုအရာေတြ လက္ခံရရႇိထားတယ္၊ အဲဒီလိုေပးတဲ့အတြက္ ဘယ္လိုႀကိဳတင္ျပ႒ာန္းခ်က္ကိုမႇ လက္မခံဘူး၊ ဘယ္လိုအယ္ဒီတာ့ အျမင္မ်က္ႏႇာသာေပးမႈမႇ မေပးဘူး၊ တင္ဆက္မႈဟာ လြတ္လပ္စြာပဲရႇိေနရမယ္ဆိုတာကို ရႇင္းရႇင္းလင္းလင္းရႇိေအာင္ လုပ္ထားရပါမယ္'' ရႇင္းေအာင္ေျပာရရင္ စာအုပ္အညႊန္းအတြက္ စာအုပ္လက္ေဆာင္ေပးတာ၊ ႐ုပ္ရႇင္အညႊန္းအတြက္ ႐ုပ္ရႇင္လက္မႇတ္ေပးတာ၊ အတင္းအက်ပ္ျငင္းဖုိ႔၊ လက္မခံဖုိ႔ ခက္ပါတယ္။ ခရီးစဥ္မ်ားနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔လည္း ၿဗိတိန္ Guild of Travel Writers က ခ်မႇတ္ထားတဲ့ Code of Conduct က လက္ခံေလာက္ဖြယ္ပါ။ ပိုက္ဆံေပးတာနဲ႔ ခရီးသြားကုမၸဏီေတြအတြက္ ပ႐ိုမိုးရႇင္းလုပ္ေပးတာကိုေတာ့ လံုး၀ ပိတ္ပင္ထားပါတယ္။ ခရီးစဥ္သြားဖို႔ လက္ခံမယ္ဆိုရင္ ဒီခရီးစဥ္အေပၚ ဂ်ာနယ္လစ္က သံုးသပ္ဆံုး ျဖတ္ရာမႇာ ဘယ္လိုမႇ လႊမ္းမိုးမႈမရႇိပါဘူး ဆိုတဲ့အခ်က္ကို စီစဥ္ေပးသူ၊ အဖြဲ႔အစည္းကို နားလည္ေအာင္ ေျပာထားၿပီး ျဖစ္ရမယ္လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ 

ဒီ႐ုပ္ရႇင္ၾကည့္ရလို႔၊ ဒါစာအုပ္ရလို႔၊ ဒီခရီးသြားရလို႔ အဲဒါကိုေရးေပးမယ္လို႔ အာမခံၿပီး အဲဒီ့အခြင့္အေရးကိုယူတာဟာ က်င့္၀တ္ပိုင္းအရ မေလ်ာ္ညီပါဘူး။

အေကာင္းဘက္ကခ်ည္းလုိက္ ေရးေပးတာ၊ ဘက္လိုက္တာ၊ အဲဒီလုိ အခြင့္အေရးရဖုိ႔ ဘယ္လိုေတာ့ျဖင့္ ေရးေပးပါ့မယ္လို႔ အာမခံလိုက္တာကေတာ့ ပိုဆိုးၿပီေပါ့။ သတင္းတင္ဆက္ဖုိ႔ လိုအပ္တဲ့အေျခအေနထက္ပိုတဲ့ အျခားအခြင့္အေရးထူးေတြ ပိုယူတာဟာလည္း က်င့္၀တ္နဲ႔ မညီပါ ဘူး။ လက္ေဆာင္ေပး၊ အခြင့္အေရးေပးရင္ အေကာင္းေရးေပးတယ္ဆိုတာကေတာ့ လံုး၀ကို က်င့္၀တ္နဲ႔ မညီသလို စာဖတ္ပရိသတ္လည္း ေစာ္ကားရာေရာက္၊ ကိုယ့္သတင္းမီဒီယာကိုသာမက မီဒီယာေလာကကိုပါ အထင္အျမင္ေသးစရာ ျဖစ္ေစတဲ့ကိစၥပါ။

ကိုယ္က်ဳိးစီးပြားအတြက္ပါ အက်ဳိးရႇိမဲ့ အခြင့္အေရးမ်ဳိးကေတာ့ ေျပာဖို႔ေတာင္ မလိုပါဘူး။ ေကာ္ဖီ တစ္ခြက္၊ လက္ဖက္ရည္တစ္ခြက္ ဆိုရင္ေတာင္မႇ ေပးသူက အျမင္ မၾကည္တဲ့အခါက်ရင္ တခုတ္တရ ေျပာတတ္ၾကတာမုိ႔ အတတ္ႏုိင္ဆံုး ေပးတာယူ၊ ေႂကြးတာစား၊ ခိုင္းတာေရး မျဖစ္ေအာင္ သတင္းအတြက္ လိုအပ္တာထက္ပိုတဲ့ ပံ့ပိုးမႈမ်ဳိးကို မယူမိၾကဖို႔ လိုပါတယ္။

 Ethics for Journalists By Richard Keeble ,ေဇ၀င္းေနာင္