ဘဂၤလီ ဘယ္သူလဲ

ရိုဟင္ဂ်ာ ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး- ျမန္မာ ႏုိင္ငံမွာ ေခါင္းအမာဆံုး ဆန္႔က်င္ စြပ္စြဲ ေနသူဟာ သမၼတ ဦးသိန္း စိန္ ကိုယ္တိုင္ ျဖစ္ေန ပါတယ္။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ဟာ ရိုဟင္ဂ်ာ မ်ားကို ဘဂၤလီ လို႔ စြပ္စြဲ ေခၚဆိုတဲ့ အျပင္-၊ သူ ေခၚ ဆိုတဲ့ ဘင္ဂလီ ဆိုတဲ့ အသံ ထြက္ဟာ-၊ ျမန္မာမ်ား ေခၚဆို သလို ဘန္ဂါလီ ဆိုတဲ့ အသံ ထြက္ မဟုတ္ဘဲ-၊ ရိုဟင္ဂ်ာ မ်ားကို မေတာ္ မတရား စြပ္စြဲ ေနတဲ့ အေနာက္သား ရခိုင္ အယူသီး မ်ား ရဲ႔ ေလသံ အတိုင္း ဘဂၤလီ ရယ္လို႔ ပီသစြာ - မထစ္ မေငါ့ ေျပာဆို ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါဟာ ႏိုင္ငံေတာ္မွာ အႀကီး အကဲ လုပ္ေနတဲ့ ဦးသိန္းစိန္ ကိုယ္တိုင္ဟာ ဘာလူမ်ိဳး ႏြယ္က ဆင္းသက္ လာသလဲ ဆိုတာ-၊ စဥ္းစား စရာ အခ်က္ ျဖစ္ေန ပါတယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ လူမ်ိဳး ဆိုတာ သမိုင္းမွာ တစ္ကယ္ ရွိေၾကာင္း- ၀န္ခံ ေျပာဆိုတဲ့ ၀န္ႀကီးမ်ား အမ်ားႀကီးပါ။ အခ်ိဳ ႔ႏိုင္ငံ မ်ားက သံတမန္ ေတြေရွ႔မွာ ၀န္ခံတဲ့ ထိပ္တန္း အရာရွိႀကီး မ်ားလည္း ရွိေန ပါတယ္။ 

လူသိရွင္ ၾကား၀န္ခံတဲ့ ထိပ္တန္း အရာရွိမ်ား ရွိသလို-၊ လူထု ေရွ႔မွာ သမၼတ စကား အတိုင္း လိုက္ေျပာ ရၿပီး-၊ လွ်ိဳ႔ ၀ွက္ အစည္း အေ၀း မ်ားမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုတာ တစ္ကယ္ ရွိေၾကာင္း-၊ သမၼတ ကိုယ္တုိင္က ဘယ္ လို ျဖစ္လို႔ လက္မခံ ျဖစ္ေနသလဲ မသိ ေၾကာင္း- ၀န္ခံ ေျပာဆိုတဲ့ လ၀က ၀န္ႀကီး ဦးခင္ရီလို ပုဂၢိဳလ္ ေတြ လည္း အမ်ားႀကီး ရွိေန ပါတယ္။

သမၼတဟာ တိုင္းျပည္ တစ္ခုလံုးမွာ ရွိေနတဲ့ လူမ်ိဳးႏြယ္ လူမ်ိဳးစိတ္ မ်ားရဲ႔ သမိုင္းကို တစ္ကယ္ဘဲ မသိခဲ့ တာလား၊ သို႔မဟုတ္ မသိမွီက ဒီလူ ေတြဟာ ဘဂၤလီေတြ ျဖစ္တယ္၊ က်ဴးေက်ာ္ လာသူေတြ ျဖစ္တယ္၊ ဒီလူ ေတြကို လက္ခံ ရာ တတိယ ႏိုင္ငံ တစ္ခုကို ေခၚသြားပါ-လို႔ ေျပာခဲ့တဲ့ သူ႔စကား အေပၚမွာ-၊ က်ား က်ား မီးယပ္ ဆက္ရပ္ေန သလားေတာ့ မေျပာ တတ္ပါ။ တစ္ကယ္ မသိခဲ့လို႔ မွားခဲ့ရင္ ျဖစ္ေစ၊ က်ားက်ား မီးယပ္ ဆိုၿပီး အရွက္ေျပ ဆက္လက္ ရပ္တည္ ေနရသည္ ျဖစ္ေစ-၊ လူမ်ိဳးႏြယ္ တစ္စုရဲ႔ နစ္နာမႈ အတြက္ ျပန္လည္ ေပးဆပ္ ရမွာပါ။

တစ္ကယ္ေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာ ေတြဟာ ဘဂၤလီေတြ မဟုတ္ပါ။ ဒါကို သမၼတ ကိုယ္တိုင္ သိေစ လိုပါတယ္။ ရခိုင္နယ္ က လူမ်ိဳးမ်ားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး- အဂၤလိပ္ သုေတသီမ်ား၊ သမုိင္း ဆရာ မ်ားဟာ သူတို႔ (အဂၤ လိပ္မ်ား) ျမန္မာ ႏုိင္ငံ ထဲကို မ၀င္ေရာက္မွီ ကတည္းက စနစ္တက် သုေတသန ျပဳလုပ္ ခဲ့ပါတယ္။

(သုေတသန မ်ားဟာ ဒီေခတ္ ေလာက္ စနစ္ မက် ေပမယ့္- လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၈ ရာစု အေနနဲ႔ ၾကည့္ရင္ အဲ့ဒီေခတ္က ျမန္မာ သုေတသီ မ်ားထက္ ပိုမို ၿပီး စနစ္ က်ေၾကာင္း ၀န္ခံရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။) ၁၇၉၉ ခု ထုတ္ Asiatic Researches, Volume the Fifth စာမ်က္ ႏွာ ၂၃၇ မွာ သုေတသီ ေဒါက္တာ ဖရန္စစ္ ဘူခ်ာနန္က-
The first is that spoken by the Mohammedans, who have been long settled in Arakan, and who call themselves Rooinga, or native of Arakan. (စာမ်က္ႏွာ ၂၃၇ ရဲ႔ တတိယ အပိုဒ္) လို႔ ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။ 

သုေတသီ ေဒါက္တာဟာ ျမန္မာ အင္ပါယာ ထဲမွာ ဟိႏၵဴတိုင္း ေဒသမွ ဘာသာ စကားေျပာ တူတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္ စုေတြ ရွိေၾကာင္း- အဲ့ဒီ အထဲမွာ-ပထမ အေနနဲ႔- ရခိုင္ ေဒသရဲ႔ မူလဘူတ လူမ်ိဳး သို႔မဟုတ္ သူတို႔ကိုယ္ သူတို႔ ရိုဟင္ဂ်ာလို႔ ေခၚတြင္တဲ့ ရခိုင္ ေဒသမွာ ေရွးပေ၀ဏသီ ကတည္းက ေနထိုင္ လာခဲ့တဲ့ မဟာေမဒင္ (အစၥလာမ္ သာသနာ ၀င္ေတြ) ရဲ႔ ေျပာစကား- ဆိုၿပီး အစၥလာမ္ သာသနာ ၀င္မ်ား ျဖစ္တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာ လူမ်ိဳးနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာ တို႔ရဲ႔ ဘာသာ စကား ေ၀ါဟာရ ၅၀ ကို (ေနာက္ စာမ်က္ႏွာမွာ) ေဖၚျပ ထားပါတယ္။ 

ဒီသုေတသီ မွတ္တမ္းမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ ေတြကို ဘဂၤလီလို႔ မေခၚခဲ့ဘူး၊ မသံုးခဲ့ဘူး၊ တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္ရဲ႔ ေနာက္လိုက္မ်ား ဆိုတဲ့ မဟာေမဒင္ မ်ားလို႔သံုး သံုးစြဲ ေျပာဆို ထားၿပီး ရိုဟင္ဂ်ာ ေတြဟာ ရခိုင္ ေဒသရဲ႔ မူလဘူတ လူမ်ိဳး ျဖစ္တယ္ ဆိုတာကို အတိအက် ျပဆိုထား ပါတယ္။

ဒီမွတ္တမ္း ျပဳစုၿပီး ေနာင္ ၂၆ ႏွစ္ၾကာ ၁၈၂၄ မွာ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ ပထမစစ္ ျဖစ္ၿပီး ၁၈၂၅ ခုႏွစ္မွာ ရႏၱပို စာခ်ဳပ္ အရ ရခိုင္နယ္နဲ႔ တနသၤာရီကို အဂၤလိပ္ မ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၂၅ ခု အဂၤလိပ္မ်ား စတင္ အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး တစ္ႏွစ္ အတြင္း အဂၤလိပ္ မ်ားဟာ ရခိုင္ နယ္က လူဦးေရ စစ္တမ္းကို Mr. Charles Paton, Sub-Commission of Arakan ကေကာက္ယူ ခဲ့ပါတယ္။ 

ဒီစာရင္းမွာ ရခိုင္ ေဒသေန မဟာေမဒင္ မ်ားဟာ ရခိုင္ေဒသ တစ္ခု လံုးရဲ႔ သံုးပံု တစ္ပံု စာရင္း ရွိခဲ့ ပါတယ္။ ဒါကို မစၥတာ ပစ္တန္ဟာ သူ႔ရဲ႔ လက္ေရး မူနဲ႔ A Short Report on Arakan ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ April 26, 1826 မွာ တင္ျပ ထုတ္ျပန္ ခဲ့တာပါ။ (Foreign -1826 Dept. Secret Consulation: 9 June. NO.:10 တံဆိပ္နဲ႔ လုိခ်င္ ေလ့လာသူ မ်ားကို ကၽြန္ေတာ္ မိတၱဴ ေပးႏိုင္ ပါတယ္။)

(မဟာေမဒင္ ဆိုတာ ရိုဟင္ဂ်ာ မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳ ေျပာဆုိေၾကာင္း အေပၚ အပိုဒ္မွာ ေဖၚျပ ခဲ့ပါၿပီ။)

အဂၤလိပ္ မ်ားဟာ ရခိုင္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၂၇ ႏွစ္အၾကာ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာနဲ႔ ဒုတိယ အႀကိမ္ စစ္ျဖစ္ ပါ တယ္။ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္ ကစ ေအာက္ျမန္မာျပည္ တစ္ခုလံုးကို အုပ္ခ်ဳပ္ လိုက္ပါ တယ္။ ေအာက္ျမန္ မာျပည္ တစ္ခု လံုးကို မအုပ္ခ်ဳပ္မွီ ရခိုင္ကို အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ၂၇ ႏွစ္အတြင္း ျပဳစုတဲ့ စာရင္း ဇယားမ်ားကို- An Account of the Burman Empire, Compiled from the works of Colonel Symes, Major Canning, Captain Cox, Dr. Leyden, Dr. Buchanan: A Description of Different Tribes Inhabiting And Around That Dominion and a Narrative of the Late Military and -- ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ စနစ္ တက် ျပဳစုၿပီး Henry Glassford Bell က ၁၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ ခဲ့ပါတယ္။

ဒီစာအုပ္ရဲ႔ စာမ်က္ႏွာ ၆၆ မွာ - The natives of Arracan Proper call their country Yekein; the Hindoos of Bengal, Rossaun. The later who have settled in great numbers in Arracan, are denominated by the original inhabitants Kulaw Yekein, or unnaturalized Arracaners. The Moguls know this country by the name of Rakhang, and the Mahommedans who have been long settled in the country, call themselves Rooinga, or natives of Arracan. The Mugh is never used by the natives of Arracan as applicable to themselves, and its origin has never been properly ascertained.

ရခိုင္ ဇာတိ လူမ်ိဳး ေတြက သူတို႔ရဲ႔ တုိင္းျပည္ကို ရခိုင္၊ ဘဂၤလီ ဟိႏၵဴ ေတြကို ရိုဆ္၀မ္ (ရိုဆန္) လို႔ သင့္ေတာ္ သလို ေခၚၾကတယ္။ ရိုဆ၀မ္ (ရုိဆန္) ေတြဟာ ရခုိင္ ေဒသမွာ လူဦးေရ အလံုး အရင္းနဲ႔ အေျခခ် ေနထိုင္ ၾကတဲ့ ရခိုင္ရဲ႔ မူလဘူတ ဇာတိ မဟုတ္တဲ့ ကုလား ရခိုင္လို႔ ေခၚတဲ့ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ထဲမွာ ပါ၀င္ ပါတယ္။ မြန္ဂိုေတြ ကေတာ့ ဒီတိုင္း ျပည္ကို ရိုဟန္းလို႔ သိမွတ္ၿပီး၊ ရခိုင္ ေဒသရဲ႔ မူလ ဘူတ လူမ်ိဳး သို႔မဟုတ္ သူတို႔ကိုယ္ သူတို႔ ရိုဟင္ဂ်ာလို႔ ေခၚတြင္တဲ့ မဟာေမဒင္ (အစၥလာမ္ သာသနာ၀င္) မ်ားကေတာ့ တိုင္းျပည္ တြင္းမွာ ေရွးပေ၀ဏသီ ကတည္းက အေျခခ် ေနထိုင္ ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ 

ဒီေန႔ ရခိုင္ လူမ်ိဳးလို႔ ေျပာေနတဲ့ ေမာ့ဂ္ လူမ်ိး ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို သူတို႔ ကိုယ္တိုင္ရဲ႔ ပတ္သက္ မွီျငမ္း ကိုးကားမႈ အေလွ်ာက္ ရခိုင္ ေဒသရဲ႔ ဇာတိ လူမ်ိဳးလို႔ ဘယ္စဥ္ကမွ သံုးစြဲျခင္း မရွိခဲ့ပါ၊ သူတို႔ရဲ႔ ဇာတိ ဇစ္ျမစ္ ဟာလည္း သင့္ေတာ္ တိက်မႈ မရွိပါ။ လို႔ တိက် ေသခ်ာစြာ မွတ္တမ္းတင္ ထားပါတယ္။

ဒီ မွတ္တမ္း မ်ားအရ- ဘဂၤလီ ဟိႏၵဴေတြ ျဖစ္တဲ့ ခ်က္မာ (ဒိုင္းနက္) နဲ႔ ရိုဆ၀မ္ (ရိုဆန္း) တို႔ဟာ ဘဂၤလီ မ်ိဳးႏြယ္ စု မ်ား ျဖစ္ၿပီး-၊ ေမာ့ဂ္ေခၚ ရခိုင္ လူမ်ိဳး ဆိုတာဟာလည္း ရခိုင္ရဲ႔ ဇာတိလူမ်ိဳး မဟုတ္ပါ။ ရိုဟင္ ဂ်ာ ေတြ ကသာ အာရ္ကန္ ေခၚ ရခိုင္ ေဒသရဲ႔ မူလဘူတ လူမ်ိဳး မဟာေမဒင္မ်ား ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ ခိုင္မာ စြာ သက္ေသ တည္ေန ပါတယ္။

ဒီေတာ့- တိက် ေသခ်ာတဲ့ သမိုင္း ေတြကို ျပန္လည္ ေဖၚထုတ္မယ္ ဆိုရင္- ဒီေန႔မွာ ရခိုင္ရဲ႔ မူလဇာတိ လူမ်ိဳး ျဖစ္တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာကို ဘဂၤလီလို႔ စြပ္စြဲျခင္း၊ ေဒသခံ တိုင္းရင္းသားမ်ား မဟုတ္ဘူးလို႔ စြပ္စြဲျခင္း မ်ား ဟာ သူခိုးက လူကို ျပန္ဟစ္ ေနျခင္း မ်ားသာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူမ်ိဳး တစ္မ်ိဳးကို မ်ိဳးတံုး သတ္ျဖတ္ ဘို႔ရာ Label တပ္ တံဆိပ္ႏွိပ္ ေနျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ ကိုယ္တိုင္က အမွန္ကို ခ်စ္တယ္၊ လူ႔အခြင့္ အေရးကို ေလးစားတယ္ ဆိုရင္ သမိုင္း မွန္ကို ေလ့လာၿပီး အမွန္ အတိုင္း ရပ္တည္ဘို႔ လိုပါမယ္။ ႏိုင္ငံ တကာက ေခါင္းေဆာင္ ေတြေရွ႔မွာ မ်က္ႏွာ ငယ္ခံၿပီး တစ္မ်ိဳး ေျပာလိုက္-၊ အတြင္း လွ်ိဳ႔၀ွက္မူ တစ္မ်ိဳး ဆြဲလိုက္-လုပ္ၿပီး သမိုင္း ခိုင္မာစြာ အေထာက္ အထား ရွိေနတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာ မ်ားကို အတင္း အဓမၼ ရိုက္ေထာင္း သတ္ျဖတ္ ၿခိမ္းေျခာက္ၿပီး ဘဂၤလီ ဆိုတဲ့ နာမည္ကို အတင္းခံယူ ခိုင္းမယ္ ဆိုရင္- ဒီကိစၥ အားလံုးရဲ႔ တရားခံဟာ ဦးသိန္းစိန္ ကိုယ္တိုင္ ျဖစ္ေန ပါမယ္။

သမၼတ ျဖစ္ေနခိုက္-၊ လုပ္ခ်င္ရာ လုပ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့-၊ ရာဇ၀တ္ေဘး ေျပးလြတ္မွာ မဟုတ္ဘူး ဆိုတဲ့ အ ခ်က္ ကို သတိထား ေစလို ပါတယ္။ ကာလတစ္ခု ေနာက္ပိုင္းမွာ သမၼတ ကိုယ္တိုင္ ေျဖရွင္း ရေတာ့ မယ့္ ကိစၥဆိုက္ ေရာက္လာ ေတာ့မွာပါ။

ေဌးလြင္ဦး
ျမန္မာ မြတ္ဆလင္ တန္းတူညီမွ် အခြင့္အေရး လႈပ္ရွား ေဆာင္ရြက္မႈ အဖြဲ႔
အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု —