“““ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဒီမိုကေရစီ ရေနၿပီလား ”””

၁။ လႊတ္ေတာ္ႀကီးအတြင္း၀ယ္ အမတ္မင္းတို႕ ေျပာၾကေဟာၾက ဥပေဒျပဳေနၾကသည္။ ဆႏၵေတြ တေ၀ေ ၀ ေဖၚထုတ္ေနၾကသည္။ မီဒီယာေတြ ဖြင့္ၾကေဖၚၾက အရွဳပ္ေျဖၾကသည္။ သို႕ေသာ္ တမ်ိဳးႀကီးမွ တကယ့္ တမ်ိဳးႀကီး။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးစကတည္းမွေန၍ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေသြးအစက္ စက္၊ေခၽြးအစက္ စက္ႏွင့္ ေ တာင့္ တခဲ့ၾကေလေသာ ဒီမိုကေရစီသည္ ထိုသို႕ေလာ။
စဥ္းစားဥာဏ္အတန္ရိွသူတို႕က ဆႏၵေတြ ျပေနၾကသည္ကို ရယ္ပြဲဖြဲ႕ၾကသည္။ ဒီမိုကေရစီသည္

ဆႏၵထု တ္ေဖၚ၍ လိုလားသည္ကို တိုက္ယူျခင္းေလာ။ မဟုတ္ဟုလည္း မေျပာရဲသလို ဟုတ္သည္ဟု လက္ခံရမည္ မွာလည္း အီလည္လည္ျဖစ္ေနသျဖင့္ ရွာေဖြၾကည့္မိပါသည္။

( အင္မတန္က်ယ္၀န္းလွေသာ ပညာရပ္ကို စာစုေလးတစ္ခုျဖင့္ သံခိပ္ဖြဲ႕ ေျပာရမည္ျဖစ္ ၍ ေၾကာက္ပါ သ ည္ ။ က်န္သြားငုတ္သြား မည္ကိုလည္း ႀကိဳျမင္ပါသည္။ မ်က္မျမင္ ပုဏၰားေျခာက္ေယာက္ ဆင္စမ္းသလို ဆင္ဆိုသည္မွာဟု ဒီမိုကေရစီကိုလည္း “လြယ္လြယ္ မေျပာအပ္” ဆိုေသာ အသိတစ္ခ်က္၀င္သြား လွ်င္ ပင္ ေက်နပ္ရပါမည္ )

၂။ သူရို႕ဆီ၀ယ္ ဒီမိုကေရစီအေၾကာင္း ေျပာလွ်င္ ဒီမိုကရက္တစ္ ပေရာဆက္ democratic processes ဟု ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း အေလးအနက္ေရးၾကပါသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ဒီမိုကေရစီသည္ ေရာက္အပ္ေ သာ ပန္းတိုင္တစ္ခု မဟုတ္ပဲ သြားေနရေသာ ခရီးတစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း သိေစခ်င္ပါသည္။ ဒီမိုကေရစီ ျဖစ္စဥ္ အဓိက ေမးခြန္းေလးရပ္ျဖင့္ စတင္ၾကပါသည္။

(က) ( ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳတစ္ခုအတြက္ အဓိက လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရန္ ) အ စိုးရတစ္ရပ္၏ အတြင္းႏွင့္ အျပင္ ႏွစ္ေနရာလံုးတြင္ ရိွေသာ အဖြဲ႕အစည္း Institutions and Organizations မ်ား၏ လက္ရိွ စြမ္းေဆာင္ရည္ Current Capacity သည္ ဘာနည္း။

(ခ) ထိုေသာ တာ၀န္မ်ားကို ထမ္းေဆာင္ရန္ ထိုအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ လားရာမ်ဥ္းေကြး trajectory သည္ အ ဘယ္သို႕နည္း။

(ဂ) တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္မွဳႏွင့္ ဒီမိုကေရစီလမ္းေၾကာင္း၀ယ္ ရိွေနေသာ စိန္ေခၚမွဳမ်ားႏွင့္ အခြင့္ အလမ္း မ်ား သည္ အဘယ္နည္း။

(ဃ) ထိုသို႕ေသာ စိတ္ေခၚမွဳမ်ားကို ႏိုင္ငံတြင္း တာ၀န္ရိွသူမ်ား ( အစိုးရကိုသာ မဆိုလိုပါ ) ၏ မိမိတို႕ဘာ သာ အားထုတ္ေက်ာ္လႊားႏိုင္ရန္ ႏိုင္ငံတကာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား မည္သို႕ ပါ၀င္ေပးႏိုင္ပါသနည္း။

( ထို အေျဖမ်ားကို မိမိတို႕ဘာသာ စဥ္းစားၾကည့္ေစလိုပါသည္။ ၿပီးေနာက္ ဒီအခ်က္ပါပဲဟု စိတ္ခ်လက္ခ် အေျဖေပးႏိုင္သည္ဆိုလွ်င္ စိတ္ခ်လက္ခ် သက္ျပင္းခ်ႏိုင္ပါသည္။ မိတ္ေဆြ အေျဖ မွားပါသည္။ ထိုသို႕ လ က္ညိဳးတစ္ေခ်ာင္းထဲ ေထာင္၍ ေျဖ၍ မရႏိုင္ပါ )

၃။ ဒီမိုကေရစီ စစ္တမ္းအတြက္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားစုေဆာင္းရာတြင္ သံုးမ်ိဳးသံုးေနရာမွ ရႏိုင္ပါ သည္။ တစ္ေနရာတည္းကိုသာ အာရံုစိုက္၍ ကိုးကားလွ်င္မွားႏိုင္ပါသည္။ ထို႕အျပင္ ထို ေဒတာ မွန္သမွ် သည္ အကန္႕အသတ္ လစ္မစ္ရိွေၾကာင္းကိုလည္း သတိမူေစခ်င္ပါသည္။

(က) ပထမဆံုး တိုင္းျပည္၏ တည္ေဆာက္ပံု ေဒတာ Structural Data မ်ားမွ ျဖစ္ပါသည္။ တစ္ဦးခ်င္း ဂ်ီ ဒီပီ၊ ေပၚလစီညႊန္ကိန္း၊ လူ႕အခြင့္အေရး တိုင္းတာခ်က္မ်ား စသည္တို႕ျဖစ္ပါသည္။

(ခ) ဒုတိယသည္ ဒိုင္းနမစ္ေဒတာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အျဖစ္အပ်က္မ်ားဟု မွတ္ထားလွ်င္ ရေကာင္းပါသည္။ မီဒီယာေဖၚျပခ်က္မ်ား၊ ကၽြမ္းက်င္သူ စစ္တမ္းမ်ား၊ ပတ္သက္သူ အျပဳအမူမ်ား stakeholder behaviours စသည္တို႕ကို ေကာက္ယူပါသည္။

(ဂ) တတိယမွာ ကၽြမ္းက်င္သူမွတ္ခ်က္မ်ား၊ ဆာေဗးမ်ား၊ လူထုစစ္တမ္းမ်ားမွ အခ်က္အလက္မ်ား ျဖစ္ ပါ သည္။ ကၽြမ္းက်င္သူမွတ္ခ်က္သည္ “ဘာ” ဆိုသည္ထက္ “ဘာ့ေၾကာင့္” ဆိုသည္ကို ညႊန္းျပေလ့ရိွသျဖင့္ အာရံုစိုက္ရန္လည္းလိုပါသည္။

၄။ အင္မတန္ အေရးႀကီးေသာ အပိုင္းေရာက္လာၿပီျဖစ္ပါသည္။ ဒီမိုကေရစီကို ဆန္းစစ္ရန္ ဒီမိုကေရစီ၏ နယ္ပယ္ႀကီးမ်ားကို ဆန္းစစ္ရပါမည္။ တစ္တိုင္းျပည္ႏွင့္ တစ္တိုင္းျပည္ ႏွဳန္းစံမ်ား values မတူညီေ သာ္ လည္း အလုပ္ျဖစ္ေစရန္ အညႊန္းကိန္း အင္ဒီေကတာ indicators မ်ား သတ္မွတ္တိုင္းတာရပါသည္။ ထို အခါ သူ႕ဒီမိုကေရစီႏွင့္ တို႕ဒီမိုကေရစီမတူဘူးဟု လြယ္လြယ္ေျပာ၍ မရေတာ့ပါ။

ဒီမိုကေရစီသည္ အစိုးရတစ္ရပ္သာ ေဖၚေဆာင္ေနရေသာ လုပ္ငန္းစဥ္မဟုတ္ပါ။ အစိုးရ၊ ျပည္သူ၊ အတိုက္ အခံစသည့္ ျပည္တြင္းေနသူအားလံုး တက္ညီလက္ညီထမ္းေဆာင္ရေသာ တာ၀န္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအခါ တ စ္ဆိတ္ရိွ အစိုးရကိုသာ လက္ညိဳးထိုးခ်င္ေသာ “ေပါေတာေတာဒီမို” မ်ားေနရာရမလာေစရန္ သိထားရမ ည္ျဖ စ္ေသာ ဒီမိုကေရစီနယ္ပယ္ႀကီးမ်ားအေၾကာင္း ေျပာရပါေတာ့မည္။ နယ္ပယ္ေျခာက္ရပ္ ရိွပါသည္။

(၁) ဥပေဒစည္းမ်ဥ္း Rule of Law

အစိုးရ၊ ျပည္သူ၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအားလံုး ႏိုင္ငံေရး၊ လူမွဳေရး၊ စီးပြားေရးအေျခအေနမ်ား လုပ္ကိုင္ ေဆာ င္ ရြက္ရန္ ရိွေသာ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒမ်ားျဖစ္သည္။ ဥပေဒအရေရာ၊ အစဥ္အလာအရပါ ဖြဲစည္း စည္းၾကပ္ ထားပါသည္။ ေအာက္ပါ အင္ဒီေကတာမ်ားျဖင့္တိုင္းတာပါသည္။

ရဲ၊ဥပေဒ၊ရာဇ၀တ္မွဳ အေျခအေနမ်ား၊ အက်ဥ္းေထာင္ လူဦးေရတိုးႏွဳန္း၊ အက်ဥ္းေထာင္ လူျပည့္မွဳအ ဆင့္ ၊ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားဦးေရ၊ ဂ်ဴရီ လြတ္လပ္စြာျပဳခြင့္၊ တရားရံုးသမာသမတ္က်မွဳ၊ ပစၥည္း ပိုင္ဆိုင္ခြင့္၊ အ ဖြဲ႕လိုက္ရာဇ၀တ္မွဳ၊ ဥပေဒတြင္ စစ္တပ္ စြပ္ဖက္မွဳ၊ စသည္တို႕ျဖစ္ပါသည္။

(၂) ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မွဳႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မွဳ Political stability and Violence

ႏိုင္ငံေရး တည္ၿငိမ္မွဳသည္ အစိုးရတစ္ရပ္၏ လူမွဳေရး တည္ၿငိမ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ထားႏိုင္စြမ္းျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရး လွဳံေဆာ္မွဳေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အၾကမ္းဖက္မွဳသည္ ေရွရွည္တည္ၿငိမ္ေရး အစီအစဥ္မ်ား လိုအပ္ေနေၾကာင္း ညႊန္ျပေနေပသည္။ အင္တီေကတာမ်ားမွာ -

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ တည္ၿငိမ္မွဳ၊ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္၊ စစ္ပြဲႏွီးႏြယ္ေသဆံုးမွဳမ်ား၊ ျပင္ပအေထာက္အပ့ံေပၚမွီခိုမွဳ၊ စစ္အသံုးစရိတ္ရာႏွဳန္း၊ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မွဳ၊ မွီခိုသူထြက္ေပၚမွဳ၊ အၾကမ္းဖက္မွဳေၾကာင့္ ေသဆံုးမွဳ၊ အၾကမ္း ဖက္မွဳ ျဖစ္ပြားႀကိမ္ေရ၊ ႏိုင္ငံေရးလွဳံ႕ေဆာ္မွဳေၾကာင့္ အၾကမ္းဖက္မွဳမွ ေသသူဦးေရ၊ ႏိုင္ငံေရး လွဳံ႕ေဆာ္မွဳေ ၾကာင့္ အၾကမ္းဖက္ ေသဆံုးမွဳေပါင္း၊ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡ၊ အစိုးရၿပိဳကြဲမွဳ တို႕ ျဖစ္ပါသည္။ တိုင္းျပည္ အေ နအထားကို ခ်င့္ခ်ိန္ေစခ်င္ပါသည္။

(၃) ဒီမိုကေရဒီ ပါ၀င္ဆင္ႏြဲမွဳ Democratic Participation

ျပည္သူလူထုႏွင့္ အစိုးရၾကား ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ပါသည္။ (လူထုေခါင္းေဆာင္မ်ား အစိုးရ လုပ္ငန္းစဥ္တြင္ ပါ၀င္မွဳ လည္း ပါပါသည္) ထို႕အတူ အစိုး၇၏ လူထု အတြင္း ဒီမိုကေရစီအေရး တာ၀န္ယူမွဳလည္း ပါ၀င္ပါသည္။ အင္ဒီေကတာ ညႊန္းကိန္းမ်ားမွာ -

အမ်ိဳးသမီး လႊတ္ေတာ္ အမတ္ဦးေရ၊ ပါတီလႊမ္းမိုးမွဳအဆင့္၊ အျပန္အလွန္ထိန္းညွိျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရး ရမွတ္၊ ဒီ မို ကေရစီအဆင့္အတန္း၊ အစိုးရတြင္ ျပည္သူလူထု ပူးေပါင္းမွဳ၊ အတင္းအၾကပ္ တာ၀န္ေပးျခင္း စသည္ တို႕ျဖ စ္ပါသည္။

(၄) အစိုးရႏွင့္ ေစ်းကြက္တို႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ Government and Market Efficiency

စြမ္းေဆာင္ရည္ရိွေသာ အစိုးရဟူသည္ ရႏိုင္သမွ်ေသာ အရင္းအျမစ္မ်ားကို အနည္းဆံုးေသာ လုပ္ငန္းေ ဆာင္တာမ်ားျဖင့္ ျပည္သူႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို ရရိွေစေရးသာျဖစ္သည္။ စြမ္းေဆာင္ရည္ရိွေ သာ ေစ်း ကြက္ သည္ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳႏွင့္ လူထုစိတ္၀င္စားေသာ နယ္ပယ္အၾကား မွ်ေျခတစ္ခုရွာရန္ျဖစ္ သည္။ ( စကားလံုးမ်ားခက္လွ်င္ ေက်ာ္သြားပါ၊ တရား ကိုယ္ကို ထိခိုက္မည္ မထင္၍ မရွင္းေတာ့ပါ ) အင္ ဒီေကတာမ်ားမွာ -

( အလြန္မ်ားသျဖင့္ အနည္းငယ္သာ ေဖၚျပပါမည္ ) စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖိဳးႏွဳန္း၊ တစ္ဦးခ်င္း ၀င္ေငြဂ်ီဒီပီ၊ စုစုေ ပါင္း ဂ်ီဒီပီ၊ ျပည္ပေၾကြးၿမီရာႏွဳန္း၊ စီးပြားေရး လြတ္လပ္ခြင့္၊ တိုင္းျပည္စုေဆာင္းေငြပမာဏ၊ ျပည္ပ ရ င္းႏွီး

 ျမဳတ္ႏွံ မွဳ လြတ္လပ္ခြင့္၊ အိုင္ပီ၊ က်န္းမာေရး အသံုးစရိတ္၊ အစိုးရစြမ္းေဆာင္ရည္၊ ျပင္ပအကူအညီ၊ အခြန္ေပးေ ဆာ င္မွဳ စသည္တို႕ ျဖစ္ပါသည္။

(၅) အစိုးရ ပြင့္လင္း ျမင္သာမွဳႏွင့္ တာ၀န္ခံႏီုင္မွဳ Government Transparency and Accountability

ပြင့္လင္း ျမင္သာမွဳသည္ အစိုးရ၏ ႏိုင္ငံေရးရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်ရာတြင္ ႏိုင္ငံသားတစ္ေယာက္မွ နား လည္ႏိုင္ေလာက္သည့္ အထိ လိုအပ္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္ရရိွႏိုင္ေရး ျဖစ္သည္။ ( အလံုးစံု သိေန ရန္မလို ) တာ၀န္ခံႏိုင္မွဳသည္ တည္ရိွဆဲဥပေဒ၊နည္းဥပေဒမ်ားအရ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား တာ၀န္ယူႏိုင္စြမ္း၊ တာ၀န္ခံႏိုင္စြမ္းျဖစ္ပါသည္။ အင္ဒီေကတာမ်ားမွာ -

အက်င့္ပ်က္ျခစားမွဳ၊ ေျပာစကားတာ၀န္ယူႏိုင္မွဳ၊ ပါတီေငြေၾကးကိစၥ၊ အစိုးရ မူ၀ါဒခ်မွတ္ရာတြင္ ပြင့္လင္း

 ျမ င္ သာမွဳ၊ ပံုႏွိပ္လြတ္လပ္ခြင့္ တို႕ျဖစ္သည္။

(၆) လူ႕အခြင့္အေရး

လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ ဇာတိ၊ က်ားမ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရမွဳမရိွပဲ လူသားမ်ိဳးႏြယ္၏ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္

ေပးမွဳျဖစ္ပါသည္။ အင္ဒီေကတာမ်ားမွာ -

လူ႕အခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားမွဳတြင္ ပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳ၊ လူ႕အခြင့္အေရး အေလးေပးမွဳ၊ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးက န္႕

သတ္ထိန္းခ်ဳပ္မွဳ စသည္တို႕ျဖစ္သည္။

၅။ ဒီမိုကေရစီ ကို တိုင္းတာရန္ နယ္ပယ္ႀကီးေျခာက္ရပ္ကို ေဖၚျပ၍ တိုင္းတာရန္ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားကိုလည္း (ရိွသည္ဟု ရိပ္ဖမ္းသံဖမ္း သိသာေစရန္) တင္ျပခဲ့ပါသည္။ စဥ္းစားရန္လိုသည္မွာ သူ႕ေရေျမတြင္ေပါက္ေ သာ ႏြယ္ကို ကိုယ့္ေရေျမတြင္ ရွင္သန္ေစရန္ သူရို႕ စိုက္ပ်ိဳးနည္းလည္း သိရမည္။ ကိုယ့္ေရေျမ သ ဘာ၀ကို

လည္း သိရမည္။

သို႕ပါေသာ္လည္း စိုက္ပ်ိဳးသည့္ အဆင့္ပင္ မေရာက္ေသး။ ႏြယ္ကို အရင္းအဖ်ား ျငင္းေနၾကရံုရိွေသးသည္။ ပြဲကဆူေနခဲ့ပါၿပီ။ ရွက္စရာေကာင္းပါသည္။ ဆႏၵျပျခင္းသည္ ဒီမိုကေရစီ ရျခင္းေလာ ပ်က္ျခင္းေလာ စဥ္း စား ထိုက္ဖြယ္ရာ အေျခခံကို ေျပာခဲ့ပါၿပီ။ ဆင္ျခင္သံုးသပ္ေစခ်င္ပါသည္။

၆။ ထို႕ထက္ပို၍ ဆိုရန္မရိွေသာ္လည္း မိတ္ေဆြအား ၿပံဳး၍ ေမးခြန္းတစ္ခု ေမးလိုပါေသးသည္။ “ကၽြန္ေတာ္ တို႕ ဒီ မို ကေရစီ ရေနပါၿပီလား”

သကၠ မိုးညိဳ